Επανάσταση.

Λίγο πριν το 2000 διάβασα ένα εντυπωσιακό βιβλίο, για το οποίο έχω ξαναγράψει στο blog το 2010.
Έχει τίτλο "Οικονομική Φρίκη" και το υπογράφει η Viviane Forrester,  γαλλίδα συγγραφέας, αρθρογράφος και κριτικός.

Όταν εκδόθηκε το βιβλίο, οι κριτικές ήταν από ψυχρές έως επιθετικές, αφού η συγγραφέας δεν ήταν "διαπιστευμένη" επί των οικονομικών και, οπωσδήποτε, γιατί με το βιβλίο αυτό έγινε αρκετά δυσάρεστη, σε μια εποχή μάλιστα που ο ακραιφνής καπιταλισμός ακόνιζε τα νύχια του.

Οι πωλήσεις, απ' την άλλη, ήταν εντυπωσιακές. Δικαίως. Η Forrester είναι page turner και βέβαια το βιβλίο ούτε είναι, ούτε παριστάνει πως αποτελεί οικονομική ανάλυση. Ούτε καν πολιτική.

Θαυμάζω τη Viviane Forrester. Γιατί έβαλε το αδιαμφισβήτητο συγγραφικό της ταλέντο στην υπηρεσία της κοινής λογικής και της εύστοχης, ουσιαστικής παρατήρησης.

Ξαναγράφω για την "Οικονομική Φρίκη" για δυο λόγους. Πρώτα, γιατί βρήκα αυτό το απόσπασμα εξαιρετικά επίκαιρο:

"...τα παιδιά βρίσκονται στην αιχμή της Iστορίας. Aυτά έχουν ήδη παραμεριστεί και δε ζουν απλώς εξοστρακισμένα από μια κοινωνία που πνέει τα λοίσθια και που υποκρίνεται πως αντέχει ακόμα, αλλά προπορεύονται αυτής της κοινωνίας"...

Και μετά, γιατί, ρίχνοντας μια ματιά στο βιβλίο, διαπίστωσα ότι η συγγραφέας είχε κάνει μια επισήμανση της οποίας τη σημασία δεν είχα εκτιμήσει σωστά. Είχε γράψει -και θα το βρείτε στο απόσπασμα που παραθέτω πιο κάτω- ότι η Επανάσταση έχει ήδη γίνει. Απλώς εμείς δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι.

Αφιερωμένο:

"Για ένα σύστημα, η εξασφάλιση της γενικής αδιαφορίας αποτελεί μια νίκη μεγαλύτερη από κάθε ενεργό προσχώρηση, όσο σημαντική κι αν είναι. Και στην πραγματικότητα η αδιαφορία είναι εκείνη που προκαλεί τις μαζικές προσχωρήσεις σε ορισμένα καθεστώτα. Τις συνέπειες τις γνωρίζουμε.

Η αδιαφορία είναι σχεδόν πάντα η στάση της πλειονότητας του πληθυσμού και είναι απεριόριστη. Και τα τελευταία χρόνια υπήρξε πρωτοφανής η μακάρια αναισθησία απέναντι στην επικράτηση μιας απόλυτης εξουσίας. Υπήρξε πρωτοφανής η συσκότιση της Ιστορίας, οι επιθέσεις που πέρασαν απαρατήρητες, η γενική απροσεξία.

Έλλειψη ενδιαφέροντος, παρατηρητικότητας, που χωρίς αμφιβολία υπήρξε επίτευγμα ορισμένων σιωπηρών, επίμονων στρατηγικών. Αυτές κατασκεύασαν τους Δούρειους Ίππους τους και κατάφεραν να επωφεληθούν πολύ καλά από αυτό που προπαγανδίζουν -την έλλειψη κάθε επαγρύπνησης-, ώστε οι ίδιες να είναι και να παραμένουν άτρωτες, πιο αποτελεσματικές από ποτέ...

Η αδιαφορία, ο λήθαργος κυριάρχησαν τόσο , ώστε αν σήμερα αποφασίζαμε περιέργως να σταματήσουμε κάποια πολιτική ή κοινωνική διαδικασία, κάποια "πολιτικά ορθή" πειρατεία, θ' ανακαλύπταμε ότι τα σχέδια που θέλουμε να καταπολεμήσουμε έχουν εκπονηθεί εδώ και πολύ καιρό και με μεγάλη προσοχή, όσο εμείς κοιμόμασταν, και έχουν εδραιωθεί οριστικά, καθώς είναι τα μόνα συμβατά με τις αρχές που επικρατούν αυτή τη στιγμή. Έτσι, φαίνονται βαθιά ριζωμένα, αναπόφευκτα και συνήθως έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται σωπηρά...

Η παθητικότηταά μας μας έχει εμπλέξει στους βρόχους ενός πολιτικού διχτυού που καλύπτει ολόκληρο το πλανητικό τοπίο. Το ερώτημα δεν τίθεται τόσο ως προς τη θετική ή καταστροφική αξία της πολιτικής που δημιούργησε αυτή την κατάσταση πραγμάτων, αλλά ως προς το γεγονός ότι ένα τέτοιο σύστημα κατόρθωσε να επιβληθεί σαν δόγμα, χωρίς να προκαλέσει αναταραχή ή σχόλια, πέρα από ορισμένα σπάνια και καθυστερημένα. Κι όμως, έχει καλύψει το φυσικό χώρο όπως και το μελλοντικό, έχει θεσπίσει την απόλυτη προτεραιότητα των αγορών και της λειτουργίας τους. Κατόρθωσε να ιδιοποιηθεί όσο ποτέ άλλοτε τον πλούτο και να τον καταβροχθίσει, να τον εξαφανίσει ή ακόμα και να τον ακυρώσει: του έδωσε τη μορφή συμβόλων, τα οποία αποτελούν τον πυρήνα κάποιων αφηρημένων συναλλαγών που διεξάγονται σε απόλυτα εικονικά πλαίσια.

Εμείς, ωστόσο, προσπαθούμε, ακόμα, να δικαιολογήσουμε ένα νεκρό σύστημα που δεν ισχύει πια. Το καθιστούμε υπεύθυνο για καταστροφές, οι οποίες στην πραγματικότητα οφείλονται στην επικράτηση ενός νέου, πανταχού παρόντος και παντοδύναμου συστήματος...

Ο κίνδυνος για εμάς δεν είναι τόσο η κατάσταση -αυτή θα μπορούσε να τροποποιηθεί-, αλλά ακριβώς η τυφλή συναίνεσή μας, ο γενικός συμβιβασμός μ' αυτό που μας παρουσιάζεται στο σύνολό του σαν αναπόφευκτο. Ασφαλώς οι συνέπειες αυτής της παγκόσμιας διαχείρισης αρχίζουν ν' ανησυχούν ορισμένους. Όμως, πρόκειται απλώς για έναν αόριστο φόβο, που οι περισσότεροι από τους οποίους τον αισθάνονται αγνοούν την πηγή του.

Διαμαρτυρόμαστε για τις δευτερεύουσες επιπτώσεις αυτής της παγκοσμιότητας (π.χ. για την ανεργία), όμως δεν καταλαβαίνουμε ότι γι' αυτές ευθύνεται η επικράτησή της, που μας φαίνεται αναπότρεπτη. Η ιστορία της μας φαίνεται σαν να έχει αρχίσει από πολύ παλιά, η επικράτησή της μας φαίνεται πανάρχαια και θεωρούμε ότι είναι αναπόφευκτο να κυριαρχεί στα πάντα και για πάντα. Η καταβροχθιστική επικαιρότητά της μας φαίνεται σαν να προέρχεται από το παρελθόν: αυτό που συμβαίνει οφείλεται στο ό,τι έχει συμβεί! "Όλα καθαγιάζονται με το χρόνο", αναφέρει ο Πασκάλ. "Το έθιμο είναι σεβαστό για το μοναδικό λόγο ότι έχει γίνει αποδεκτό. Αυτό αποτελεί τη μυστικιστική βάση της κυριαρχίας του. Όποιος ανατρέξει στις πηγές του το εκμηδενίζει".

Ωστόσο, εδώ επρόκειτο, εδώ πρόκειται, για μια πραγματική επανάσταση, που κατόρθωσε να επιβάλει το φιλελεύθερο σύστημα, να το υλοποιήσει, να το δραστηριοποιήσει και να το καταστήσει ικανό να ακυρώνει οποιαδήποτε άλλη λογική εκτός από τη δική του, η οποία είναι και η μοναδική που ισχύει.

Η ανατροπή αυτή δεν υπήρξε καθόλου θεαματική ούτε καν αισθητή, παρόλο που ένα νέο, κυρίαρχο, παντοδύναμο καθεστώς κατέλαβε την εξουσία. Η εξουσία του είναι απόλυτη, όμως είναι τέτοια, ώστε δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να επιδεικνύεται, αντίθετα κρύβεται μέσα στα δεδομένα. Ένα καθεστώς νέο αλλά αναχρονιστικό: επιστροφή στις αντιλήψεις ενός 19ου αιώνα, από τον οποίο έχει εξαφανιστεί ο παράγοντας "εργασία". Φρίκη!"