Οικονομική Φρίκη

Ήμουν στο δρόμο για το γυμναστήριο χθες, όταν χτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν η Μ., με την οποία δεν είμαστε φίλες, πλην όμως η ζωή το έφερε να μοιραζόμαστε έναν χώρο οικειότητας που αποτυπώνεται στον μέλλοντα χρόνο.

Στη διάρκεια της τηλεφωνικής μας συνομιλίας -που αφορούσε απορίες εργασιακού τύπου- η Μ. έκανε μία συνοπτική αναφορά στο θέμα "ανεργία". Το κουμπί για το παρόν ποστ πατήθηκε όταν είπε πως τα όσα συμβαίνουν, με το ολοένα διογκούμενο φαινόμενο της ανεργίας στη χώρα, χρήζουν προσεκτικής ανάγνωσης και μελέτης, κάτι που δεν συμβαίνει. Αυτό το σύντομο σχόλιο μου έφερε στο μυαλό ένα εντυπωσιακό βιβλίο που διάβασα πριν 10 χρόνια. Και μ' αυτό κλείνω και αφήνω τη Viviane Forrester να μιλήσει:

"Το πιο ολέθριο δεν είναι η ανεργία καθαυτή, αλλά η δυστυχία που προκαλεί και που, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται στην αναντιστοιχία του όρου με τον ορισμό του. Οφείλεται στο περιεχόμενο του όρου "ανεργία", που δεν είναι πια πραγματικό, αλλά εξακολουθεί παρόλ' αυτά να καθορίζει τη θέση του άνεργου...

[Οι άνεργοι] κρίνουν τους εαυτούς τους με την οπτική εκείνων που τους κρίνουν, ασπάζονται αυτή την οπτική που τους θεωρεί ένοχους και, στη συνέχεια, τους κάνει ν' αναρωτιούνται ποια δική τους ανικανότητα, ποια ροπή προς την αποτυχία, ποια ελαττώματα του χαρακτήρα τους, ποια σφάλματα τους οδήγησαν μέχρι εκεί...

Κι όλα αυτά τους οδηγούν στην πλήρη υποταγή. Η ντροπή τους εμποδίζει να έχουν οποιαδήποτε άλλη αντίδραση, εκτός από μια ταπεινωμένη αποδοχή της τύχης τους...

Η ντροπή θα έπρεπε να εισαχθεί στο Χρηματιστήριο: αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κέρδους...

Για ένα σύστημα, η εξασφάλιση της γενικής αδιαφορίας αποτελεί μια νίκη μεγαλύτερη από κάθε ενεργό προσχώρηση, όσο σημαντική κι αν είναι. Και στην πραγματικότητα η αδιαφορία είναι εκείνη που προκαλεί τις μαζικές προσχωρήσεις σε ορισμένα καθεστώτα. Τις συνέπειες τις γνωρίζουμε.

Η αδιαφορία είναι σχεδόν πάντα η στάση της πλειονότητας του πληθυσμού και είναι απεριόριστη. Και τα τελευταία χρόνια υπήρξε πρωτοφανής η μακάρια αναισθησία απέναντι στην επικράτηση μιας απόλυτης εξουσίας. Υπήρξε πρωτοφανής η συσκότιση της Ιστορίας, οι επιθέσεις που πέρασαν απαρατήρητες, η γενική απροσεξία.

Έλλειψη ενδιαφέροντος, παρατηρητικότητας, που χωρίς αμφιβολία υπήρξε επίτευγμα ορισμένων σιωπηρών, επίμονων στρατηγικών. Αυτές κατασκεύασαν τους Δούρειους Ίππους τους και κατάφεραν να επωφεληθούν πολύ καλά από αυτό που προπαγανδίζουν -την έλλειψη κάθε επαγρύπνησης-, ώστε οι ίδιες να είναι και να παραμένουν άτρωτες, πιο αποτελεσματικές από ποτέ...

Η αδιαφορία, ο λήθαργος κυριάρχησαν τόσο , ώστε αν σήμερα αποφασίζαμε περιέργως να σταματήσουμε κάποια πολιτική ή κοινωνική διαδικασία, κάποια "πολιτικά ορθή" πειρατεία, θ' ανακαλύπταμε ότι τα σχέδια που θέλουμε να καταπολεμήσουμε έχουν εκπονηθεί εδώ και πολύ καιρό και με μεγάλη προσοχή, όσο εμείς κοιμόμασταν, και έχουν εδραιωθεί οριστικά, καθώς είναι τα μόνα συμβατά με τις αρχές που επικρατούν αυτή τη στιγμή. Έτσι, φαίνονται βαθιά ριζωμένα, αναπόφευκτα και συνήθως έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζονται σωπηρά...

Η παθητικότηταά μας μας έχει εμπλέξει στους βρόχους ενός πολιτικού διχτυού που καλύπτει ολόκληρο το πλανητικό τοπίο. Το ερώτημα δεν τίθεται τόσο ως προς τη θετική ή καταστροφική αξία της πολιτικής που δημιούργησε αυτή την κατάσταση πραγμάτων, αλλά ως προς το γεγονός ότι ένα τέτοιο σύστημα κατόρθωσε να επιβληθεί σαν δόγμα, χωρίς να προκαλέσει αναταραχή ή σχόλια, πέρα από ορισμένα σπάνια και καθυστερημένα. Κι όμως, έχει καλύψει το φυσικό χώρο όπως και το μελλοντικό, έχει θεσπίσει την απόλυτη προτεραιότητα των αγορών και της λειτουργίας τους. Κατόρθωσε να ιδιοποιηθεί όσο ποτέ άλλοτε τον πλούτο και να τον καταβροχθίσει, να τον εξαφανίσει ή ακόμα και να τον ακυρώσει: του έδωσε τη μορφή συμβόλων, τα οποία αποτελούν τον πυρήνα κάποιων αφηρημένων συναλλαγών που διεξάγονται σε απόλυτα εικονικά πλαίσια.

Εμείς, ωστόσο, προσπαθούμε, ακόμα, να δικαιολογήσουμε ένα νεκρό σύστημα που δεν ισχύει πια. Το καθιστούμε υπεύθυνο για καταστροφές, οι οποίες στην πραγματικότητα οφείλονται στην επικράτηση ενός νέου, πανταχού παρόντος και παντοδύναμου συστήματος...

Ο κίνδυνος για εμάς δεν είναι τόσο η κατάσταση -αυτή θα μπορούσε να τροποποιηθεί-, αλλά ακριβώς η τυφλή συναίνεσή μας, ο γενικός συμβιβασμός μ' αυτό που μας παρουσιάζεται στο σύνολό του σαν αναπόφευκτο. Ασφαλώς οι συνέπειες αυτής της παγκόσμιας διαχείρισης αρχίζουν ν' ανησυχούν ορισμένους. Όμως, πρόκειται απλώς για έναν αόριστο φόβο, που οι περισσότεροι από τους οποίους τον αισθάνονται αγνοούν την πηγή του.

Διαμαρτυρόμαστε για τις δευτερεύουσες επιπτώσεις αυτής της παγκοσμιότητας (π.χ. για την ανεργία), όμως δεν καταλαβαίνουμε ότι γι' αυτές ευθύνεται η επικράτησή της, που μας φαίνεται αναπότρεπτη. Η ιστορία της μας φαίνεται σαν να έχει αρχίσει από πολύ παλιά, η επικράτησή της μας φαίνεται πανάρχαια και θεωρούμε ότι είναι αναπόφευκτο να κυριαρχεί στα πάντα και για πάντα. Η καταβροχθιστική επικαιρότητά της μας φαίνεται σαν να προέρχεται από το παρελθόν: αυτό που συμβαίνει οφείλεται στο ό,τι έχει συμβεί! "Όλα καθαγιάζονται με το χρόνο", αναφέρει ο Πασκάλ. "Το έθιμο είναι σεβαστό για το μοναδικό λόγο ότι έχει γίνει αποδεκτό. Αυτό αποτελεί τη μυστικιστική βάση της κυριαρχίας του. Όποιος ανατρέξει στις πηγές του το εκμηδενίζει".

Ωστόσο, εδώ επρόκειτο, εδώ πρόκειται, για μια πραγματική επανάσταση, που κατόρθωσε να επιβάλει το φιλελεύθερο σύστημα, να το υλοποιήσει, να το δραστηριοποιήσει και να το καταστήσει ικανό να ακυρώνει οποιαδήποτε άλλη λογική εκτός από τη δική του, η οποία είναι και η μοναδική που ισχύει.

Η ανατροπή αυτή δεν υπήρξε καθόλου θεαματική ούτε καν αισθητή, παρόλο που ένα νέο, κυρίαρχο, παντοδύναμο καθεστώς κατέλαβε την εξουσία. Η εξουσία του είναι απόλυτη, όμως είναι τέτοια, ώστε δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να επιδεικνύεται, αντίθετα κρύβεται μέσα στα δεδομένα. Ένα καθεστώς νέο αλλά αναχρονιστικό: επιστροφή στις αντιλήψεις ενός 19ου αιώνα, από τον οποίο έχει εξαφανιστεί ο παράγοντας "εργασία". Φρίκη!"

"Η Οικονομική Φρίκη" - Viviane Forrester, Εκδόσεις "Νέα Σύνορα" - Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ

In the words of Χρ. Γιανναράς: "Απλώς παρακολουθούμε, δίχως επίγνωση, την κηδεία μας".